Ortiganieuws

Zoethout (Glycyrrhiza glabra L.)

Glycyrrhiza komt uit het Grieks en betekent letterlijk ‘zoete wortel’. Dit matig winterhard gewas is inheems in het Meditteraans gebied, in Zuid-Europa en het westen van Azië. De plant verkiest een zanderige, warme open plek met humusrijke grond. Het gebruikte deel van de plant is de houtige, vezelige wortelstok die recht naar beneden groeit en wel tot 5 meter diep kan gaan.

Zoethout kende van oudsher al diverse toepassingen.  Zo voegden de bewoners van het ‘Oude Egypte’ zoethout toe aan begrafeniskruiken. De Grieken en Romeinen gebruikten de wortelstok om astma en hoest te helen.   In China is de geneeskrachtige wortel al zeer lang in gebruik en wordt op vandaag nog steeds enorm gegeerd. Zoethout heeft als ‘harmonisator’ in Chinese kruidenblends de eigenschap om lichaamsvreemde stoffen beter door het lichaam te laten verwerken. Chinese geneeskundigen noemen de plant daarom de  ‘grote ontgiftiger’.

In 1760 voegde de apotheker George Dunhill  suiker en bloem toe aan een zoethoutextract. Het welbekende snoepgoed ‘drop’ was  geboren. Hij is trouwens niet de enige apotheker die een bijdrage geleverd heeft tot onze hedendaagse voedingsindustrie. De eerste versies van de gekende dranken coca cola en pepsi  zijn ook ontwikkeld door apothekers. 

De belangrijkste inhoudsstof in zoethout is glycyrrhizine. Deze stof, die op vandaag ook gebruikt wordt als suikervervanger,  zorgt ervoor dat zoethout ontstekingswerend werkt op het maag-en darmslijmvlies.  Daarnaast dempt deze inhoudsstof het hoesten en heeft een positieve werking op de bijnieren omdat ze de afbraak van cortisol door de lever vertraagt.  Glycyrrhizine  is echter niet zonder gevaar. Veelvuldig  gebruik kan bloeddrukverhogend werken. In dat geval is het beter om de gepelde zoethout te gebruiken die tot 40% minder glycyrrhizine bevat.

Dankzij de andere inhoudsstoffen die zoethout rijk is hebben de gedroogde wortelstukjes spijsverteringsbevorderende en ontkrampende eigenschappen voor zowel het spijsverterings- als het luchtwegenstelsel.

Zoethout wordt ook toegevoegd aan natuurlijke laxatieve kruidenmengelingen waar vaak senna in gebruikt wordt. De wortelstukjes kunnen de krampopwekkende neveneffecten van senna temperen.

Tenslotte bevatten de wortelstokjes  een klein aandeel isoflavonen waardoor ze een milde fyto-oestrogene werking hebben. Zo kan een extract van zoethout ook toegediend worden bij menopauzale klachten of storingen in de hormoonhuishouding.

Zoethoutstokjes kunnen verder dienst doen als kauwlekkernij. Ze hebben op de koop toe nog een reinigende werking op het gebit.

In de voedingsindustrie wordt zoethout ook gebruikt door bierbrouwers om een betere schuimvorming, kleur en smaak aan  bier te geven.

Wens je therapeutisch gebruik te maken van zoethout dan consulteer je best een kruidengeneeskundige die je gericht kan helpen met exacte dosering en je voorgeschiedenis kan bekijken.

Ga zelf niet experimenteren met hoge dosis extracten omwille van de contra-indicaties: hoge bloeddruk, bij zware vochtophopingen, zwangerschap, hormoongevoelige tumoren of voor een chirurgische of tandheelkundige ingreep (bloedverdunnend effect).

Bron: Groot handboek geneeskrachtige planten – Geert Verhelst

.

Pompoen

Pompoen is een groepering van diverse vruchten in uiteenlopende vormen en kleuren die luistert naar de Latijnse naam Curcubita. Alle vruchten maken deel uit van de komkommerfamilie (Curcubitaceae).

De naam pompoen  komt van het Griekse ‘pepon’ dat ‘grote meloen’ betekent.

De vruchten groeien aan éénjarige,rankende planten. Laat je deze over de grond kruipen dan kan de welige bloeier best wat plaats gebruiken. Beschik je over minder ruimte, dan kan je de ranken van deze klimplant leiden, bijvoorbeeld langs een rek. Bij voldoende steun zullen de vruchten niet afsterven en het heeft ook een bijzonder  mooi zicht.

Het gewas zou onze streken bereikt hebben in de 15de eeuw en werd aanvankelijk eerst in Zuid-Europa in de keuken gebruikt. In het Noorden deden ze toen eerder dienst als sierobject. In diezelfde periode verspreidde het gewas en de zaden zich  welig over de Verenigde Staten. Hoezeer de plant  haar sterke verspreiding kende in de Nieuwe Wereld blijkt hij eigenlijk al te de dateren van duizenden jaren geleden. Er zijn bewijzen gevonden van pompoenteelt in Mexico en Equador van meer dan 9000 jaar v.Chr. Vandaag de dag is China de koploper wat het telen van het gewas betreft.

 

RASSEN

De voornaamste soorten pompoen die in onze moestuinen voorkomen zijn de volgende:

  • Curcubita maxima: hiertoe behoren de reuzepompoenen en de hokkaido pompoenen
  • Curcubita pepo: butternut of flespompoen
  • Curcubita Moschita: patisson, sierpompoen en jawel ook de courgette

De lekkerste eetbare varianten zijn eigenlijk de kleinere soorten. Ze bevatten minder water en ook meer voedingsstoffen. Een voorbeeld van zo’n variant is de hokkaido pompoen. De kleinere soorten bewaren bovendien beter.

De pompoen kent naast eetbare soorten ook varianten die uitsluitend gebruikt worden voor de sierteelt. Ben je niet zeker van je stuk of jouw vrucht voor de keuken bestemd is,  dan kan je best de pompoen  even doormidden snijden. Zit er geen vruchtvlees in, dan ben je zeker dat jouw exemplaar een sierkalebas is. Zit er toch enig vruchtvlees in maar smaakt dit bitter na het koken, dan mag je ook zeker zijn dat deze pompoen niet voor culinaire doeleinden bestemd is. Een eetbare variant smaakt steeds lekker, licht  zoet.

TELEN

Je kan pompoenen zeer makkelijk telen. Je vertrekt eigenlijk van zaad  uit de vruchten. Omdat de plant niet van vorst houdt, kan je pas in de tuin beginnen vanaf half mei. Om voorsprong te nemen, kan je reeds starten met de zaailingen op de kweken in potjes om vervolgens de jonge exemplaren  te planten op een zonnige, goed gedraineerde plek in de tuin. Rond half  augustus zullen de planten meer water en voedingsstoffen aantrekken en vanaf dan sterk groeien. De oogst kan starten rond eind september-begin oktober. Je herkent een rijpe vrucht aan het steeltje dat er dor en bruin uitziet. Een vrucht met groene steel is nog niet klaar om te oogsten. Haal ze binnen voor de eerste vorst start.

Weet dat pompoenplanten zeer veel bezocht worden door bijen en hommels die stuifmeel van andere rassen kunnen meebrengen. Hierdoor onstaat verbastering en kan het zijn dat je niet dezelfde pompoensoort bekomt bij een volgende teelt.

VERWERKING

Van een eetbare variant kan je zowat alles nuttigen. De bloemen zelf zijn eetbaar maar dan houdt je geen vrucht meer over.

De vrucht is het meest gekend om culinair te verwerken. Zowel het vruchtvlees als de schil kan genuttigd worden. We kennen de klassieke pompoensoep maar je kan de vrucht ook in parten snijden en grillen in de oven, je kan er puree van maken die dan ook zelfs verder kan verwerkt worden in gebak. Zelfs confituur van pompoen in combinatie met bij voorbeeld appel (rijk aan pectine) behoort tot de mogelijkheden.

De zaden zijn ook een delicatesse. Je kan zelf zaden uit een verse vrucht halen en laten drogen. Vervolgens kan je beslissen om ze al dan niet te pellen. Na het verwijderen van het vlies zie je de groene pitten verschijnen.

Gepeld smaken ze het lekkerst.Dit is de variant die je kant en klaar in de winkels ziet. Daarnaast worden de zaden ook geperst tot een zeer waardevolle olie die rijk is aan omega 6 en omega 9 vetzuren. Ideaal voor zowel inwendig (best koud of te verwarmen tot een temperatuur van zo’n 100 graden) als uitwendig gebruik. Zo kan je met de olie de huid instrijken om de huid beter te hydrateren en te versoepelen.

HALLOWEEN

De laatste jaren  zie je ook bij ons tegen eind oktober veel pompoenen met uitgekerfde gezichten in het straatbeeld verschijnen. Volgens de traditie hoort hier ook een kaars in waardoor het geheel een ‘Jack’-o-latern’ vormt.

Dit verwijst naar de legende van een Ierse dronkelap Jack die op een avond op de lappen ging met de duivel.  Jack was bijzonder gierig en wilde dat de duivel de rekening zou betalen. Hij slaagde er in om de duivel steeds te slim af te zijn zodat die hem levenslang zou met rust laten. Hierdoor was Jack nadat hij stierf niet toegelaten tot de hemel want hij had ommegang met de duivel gehad. Hij kon echter ook niet terecht in de hel want hij had gevraagd aan de duivel hem met rust te laten. Met als gevolg dat Jack gedoemd was eeuwig rond te zwerven. Als hulpmiddel gooide de duivel hem een brandend kooltje toe voor wat licht in de duisternis. Jack stopte ‘de verlichting’ in een knol die hij aan het eten was, en zwierf voortaan verder, met zijn eigen gemaakte lantaarn.

Aanvankelijk beelde men het verhaal uit door gezichten uit te hollen uit knollen, die later vervangen werden door pompoenen omwille van de overvloedige oogst van deze vruchten en omdat het uitkerven van het gezicht veel makkelijker verliep dan in een knol of raap.

Halloween of ‘All Hallows Eve'(Allerheiligenavond) is  eigenlijk oudejaarsavond uit de Keltische traditie. Op 1 november start het nieuwe jaar bij de Kelten. Het was ook de tijd voor een moment van rust, want alle oogst was binnen en de zaden voor het volgende jaar lagen klaar. Men geloofde dat op 31 oktober de zielen van alle overledenen van het jaar dan naar de hemel zouden gaan . Voor deze tocht zouden ze nog proberen om een levend lichaam in te nemen voor het komende jaar. Om zich te behoeden van boze geesten,  droegen de Kelten maskers en  plaatsten ze angstwekkende gezicht gekerfd uit pompoenen als afweermiddel.

Halloween kende vooral opmars in de Verenigde Staten vanaf de 19de eeuw bij de intocht van talrijke Schotse en Ierse immigranten. Vanaf de 20ste eeuw was het feest nog voornamelijk een verkleedfeest voor kinderen met in het straatbeeld vele ‘Jack’-o-laterns’ die voor verlichting zorgden op hun tocht om snoepgoed te verkrijgen.

Bronvermelding

Handboek ecologisch tuinieren – Velt

Van abrikozenpit tot zonnebloemolie – Geert Devlieghere

Website velt.be

Website mergenmetz.nl

Website history.com

Etherische olie – Kopal of Copaiba balsem

Copal, Resin, Incense, Smoking, Twelfth Night, Incenses

Copaiba is oleo-resin dat wordt verkregen door het tappen van de copaiba of copahu, een boom die inheems is in het regenwoud van Zuid Amerika. Via destillatie van de balsem verkrijg je een kleurloos tot lichtgele, stroopachtige substantie die een milde, zoete, lichtjes peperachtige geur heeft. Het ‘tapping’ proces levert geen schade op aan de bomen. De techniek werd al van oudsher toegepast door de inheemse bevolking, de indianen, die het hars gebruikten voor diverse medische doeleinden.

Volgens het boek van Steffen Arctander ‘Perfume and flavor materials of natural origin’ kan copaiba hars beschouwd worden als meest ‘natuurlijke’ van de natuurlijke materialen : ‘one of the most “natural” of all the natural perfume materials’ – p189 van het boek.

In de parfumindustrie doet de geur dienst als basisnoot die gegeerd wordt omwille van zijn fixatieve kwaliteiten. Bovendien slaagt copaiba er in om houtgeuren in mengelingen wat meer uitgesproken te maken.

De voornaamste inhoudsstof van deze etherische olie zijn de sesquiterpenen. Deze stoffen werken kalmerend en onstekingswerend. Ze vormen een goed bactericide,  werken  huidherstellend en hebben tevens een positieve invloed op het immuunsysteem.

Copaiba etherische olie kan aangewend worden via verneveling in een ruimte bij bronchitis en andere luchtwegeninfecties. Verder is de olie bijzonder interessant ter ondersteuning van huidontstekingen zoals acne of moeilijk te genezen zweren en bij spierpijnen. Vermeng de etherische olie best in een plantaardige  olie (max 80 druppels op 100 ml plantaardige olie).  Met deze mengeling kan de huid of pijnlijke spieren ingestreken worden.

In bad kan copaiba, vermengd met een emulgator (een beetje melk of badzout), gebruikt worden ter ontspanning, maar evengoed bij luchtwegeninfecties. Gebruik max 10 druppels in de emulgator en voeg toe aan een vol bad.

Je kan deze olie bij ons verkrijgen in onze webshop.

Heilige basilicum (Ocimum tenuiflorum)

Sommige planten kennen bijzonder veel variëteiten. Basilicum is er zo één van. De meesten onder ons kennen de variant ‘Ocimum basilicum’, het klassieke keukenkruid dat bijzonder smaakvol is in tomatenbereidingen en om te verwerken in pesto’s.

De heilige basilicum, ook wel Tulsi genaamd, is een minder gekende variëteit.  Hij is één van de bijzonderste planten van het Indische subcontinent en krijgt naast de lotus een zeer cruciale plaats in het Hindoeïsme. Heilig verwijst ondermeer naar de rol die deze plant speelt bij diverse ceremonies. Tot op heden zie je deze variëteit heel veel rond Hindoetempels in Indië en Thailand ter verering van Lakshimi, godin van vruchtbaarheid, schoonheid en goddelijkheid.

Heilige basilicum is vandaag de dag geclassificeerd als adaptogeen kruid dat zeer vaak gebruikt wordt in de Ayurvedische levensleer. De kracht van adaptogenen is ondermeer hun vermogen om stress beheersbaar te maken.

We onderscheiden diverse soorten stress. De gekende mentale of psychische stress die kan leiden tot onrust, slecht slapen, of depressiviteit. Tulsi bevat eigenschappen die ondersteunend zijn bij  een gevoel van agitatie of bij depressieve neigingen.

Daarnaast kennen we ook fysieke stress na blootstelling aan zware lichamelijke activiteit en overbelasting of als gevolg van overlast door lawaai en drukte. Tulsi helpt bij het goed omgaan met onze energie en zo ons uithoudingsvermogen te optimaliseren.

Tenslotte is er ook de chemische stress die we ondervinden door blootstelling aan diverse industriële stoffen. Dankzij haar antioxidantenwerking is de plant ondersteunend naar immuniteit toe waardoor we het vermogen van het lichaam om schadelijke stoffen op te ruimen kunnen bevorderen.

Inwendig kan je het kruid nuttigen als keukenkruid in voeding of een extract op waterbasis maken om te drinken. Uitwendig kent het kruid ondermeer een toepassing naar wondverzorging, bij behandeling van acné maar ook ter verlichting van spierkrampen. Hiervoor kan je kompressen gebruiken op basis van een waterig extract of  kan je gebruik maken van de etherische olie (chemotype Methylchavicol) die je verdund in een plantaardige olie. De etherische olie kan tevens verneveld worden ter ondersteuning van luchtwegenklachten en ter bevordering van rust en kalmte.

Contra indicaties

Bij normaal gebruik onder de vorm van keuken gebruik, nuttigen in tisane is het een veilig kruid.

Gebruik nooit basilicumpreparaten  tijdens de zwangerschap of bij het zogen.

Gebruik de etherische olie van heilige basilicum spaarzaam. Overdadig gebruik kan een suf gevoel geven. Gebruik ze zeker nooit onverdund op de huid en ook niet bij mensen met zeer gevoelige huid. Gebruik ze nooit inwendig of zelfs op de huid tijdens de zwangerschap of tijdens het zogen. Wees zelfs zeer voorzichtig met het vernevelen ervan.

Etherische olie – pepermunt en rode mirte

Etherische olie –  pepermunt en rode mirte

Pepermunt – Mentha peperita

De etherische olie wordt gewonnen uit het blad van de zeer aromatische pepermunt plant.  Ze is bijzonder veelzijdig en hoort terecht thuis in de natuurlijke huisapotheek.

Vooreerst is pepermunt olie zeer geschikt voor diverse pijnen te verlichten dankzij het gehalte aan menthol.  We denken ondermeer aan hoofdpijn maar ook keelpijn wordt verzacht door één druppel pepermunt aan te brengen op een lepeltje honing en dit 3 maal daags in te nemen.

Daarnaast is dit een top olie voor ondersteuning van het spijsverteringsstelsel. Hiervoor kan je de olie vernevelen maar nog krachtiger is de orale inname van maxium 3 druppels per dag op honing of olie. Ze werkt ontstekingswerend, antiviraal en antibacterieel en is een waar tonicum voor lever en pancreas. Verder heeft pepermunt olie zijn heilzame eigenschappen al bewezen bij mensen met een gevoelig darmstelsel. Ook maagklachten en misselijkheid kunnen verlicht worden met pepermunt.

Pepermuntolie vernevelen geeft een verhelderend en verfrissend effect en is bovendien goed inzetbaar bij verkoudheden en griepachtige klachten. De olie kan gebruikt worden om vermoeidheid en depressieve gevoelens te verlichten.

Op de huid wordt pepermuntolie sterk verdund ingezet omwille van zijn jeukstillende eigenschappen. Voor andere toepassingen op de huid is voorzichtigheid geboden. Gebruik pepermunt olie nooit in bad. In combinatie met warmte werkt de munt sterk verkoelend en kan het leiden tot koude shock.

Contra indicaties:

  • niet inwendig en op de huid of in bad te gebruiken bij kinderen onder 6 jaar.
  • bij zwangerschap en borstvoeding pepermunt niet inwendig en op de huid gebruiken. Vernevelen kan wel.
  • niet gebruiken op zeer gevoelige of beschadigde huid. Evt kan dan gekeken worden naar het hydrolaat van munt.
  • geen langdurig inwendig gebruik zonder advies van een deskundig therapeut

Rode mirte – Myrtus communis

Deze olie wordt via stoomdestillatie van bloemen, blad en twijgen verkregen. In het oude Griekenland was mirte gewijd aan Aphrodite, godin van liefde en schoonheid. De geur is zachter dan eucalyptus. De zoete toets wordt bekomen door het mee destilleren van de bloemen.

Rode mirte heeft een breed spectrum aan eigenschappen. Zo is ze allereerst zeer heilzaam voor de luchtwegen. Ze is sterk ondersteunend bij diverse longproblemen, in het bijzonder bij kinderen. Verder is de olie een stimulans voor de immuniteit. Ook bij verkoudheden en griepachtige klachten is het een topper. Een ideale olie om te vernevelen in leefruimte.

Daarnaast is rode mirte een zeer krachtig tonicum voor de huid.  Ideaal voor vette, ontstoken huid of bij acne. De samentrekkende eigenschappen maakt de olie tevens ideaal bij rimpels.

Neem 4 eetlepels badzout en doe er 3 druppels rode mirte op. Evt in combinatie met 4 druppels palmarosa. Geniet van een kalmerend en immunostimulerend badje. Ideaal voor het slapengaan. Je kan de etherische oliën eveneens oplossen in een beetje (plantaardige) melk en zo toevoegen aan het bad.

Op mentaal vlak is mirte verkwikkend en heeft een bijzonder goed effect op het humeur. Een ideale olie om boosheid te verwerken.

Contra indicaties:

  • niet gebruiken bij zwangerschap
  • niet gebruiken bij kinderen jonger dan 6 jaar
  • voorzichtig bij kinderen met spastische luchtwegproblemen

 

Etherische olie – Palmarosa (Cymbopogon martinii)

Toegegeven, wij zijn echt fan van deze uiterst veelzijdige etherische olie met een zachte, zoete geur.

De olie wordt gewonnen via stoomdestillatie uit een grassoort die wel tot 3 m hoog kan worden en vooral groeit in Zuid-Azië. Ze heeft een zachte, bloemige geur, zonder overheersend te zijn.

Naar werking toe is deze olie echt een toppertje. Er zijn heel krachtige etherische oliën die als inhoudsstof fenolen bevatten. Deze worden de natuurlijke antibiotica bij uitstek genoemd. Voorbeelden hiervan zijn tijm thymol, kruidnagel en oregano. Deze oliën zijn echter ook wat meer irriterend voor de huid en evt ook zwaarder om te vernevelen.

Palmarosa bevat een andere inhoudstof, namelijk monoterpeenalcoholen. Deze zijn een bijna zo krachtig als de fenolen maar  wel uiterst veilig in gebruik en ook voor kinderen.  De olie is sterk antibacterieel, antiviraal en bevat  schimmeldodende eigenschappen. Verder behoort ze tot de meest huidvriendelijke etherische oliën van de aromatherapie. Zo heeft palmarosa celvernieuwende en wondhelende eigenschappen. Bovendien helpt ze de talgproductie te reguleren: dat wil zeggen bij een teveel onderdrukken en bij te weinig bijsturen om meer te produceren. Al deze eigenschappen maakt dat palmarosa voor diverse huidtypes kan ingezet worden: droge, vette, normale, gevoelige huid met eczeem. Al deze huidtypes hebben baat bij de verzorgende kracht van deze etherische olie.

Palmarosa is ook zeer goed inzetbaar bij stressgerelateerde klachten. Ze werkt kalmerend en ontspannend en heeft een versterkend effect op het zenuwstelsel.

Tenslotte werkt de olie ook zeer goed in op de circulatie en op het hart en is ze inzetbaar voor diverse ontstekingen: blaasontsteking, neusholteontsteking (sinusitis) en bij diverse schimmelinfecties op de huid.

Hoe kan je de etherische olie gebruiken?

Vernevelen in een toestelletje : een aantal druppels  – kan ook op een kinderkamer. Aangenaam in combinatie met ondermeer wierook, sandelhout, roosgeranium

In tal van huidverzorgende producten: gelaats- of lichaamsolie, crèmes, parfum, badzout.

Dankzij de sterk antibacteriële eigenschappen is deze olie ook inzetbaar als natuurlijk conserveermiddel in een crème.

Nog een pluspunt van deze olie is de prijs. Ze behoort tot de één na laagste prijscategorie.  Zeker de moeite waard om deze etherische olie beter te leren kennen.

Duizendblad (Achillea millefolium)

Duizendblad (Achillea millefolium)

Vanaf het vroege voorjaar is het zover. Dan ontwaakt deze uiterst veelzijdige plant. Achillea verwijst naar de Griekse krijger Achilles die op het slagveld de bloedende wonden verzorgde van zijn strijdmakkers.

Het blad van deze plant lijkt bijzonder goed op een veertje. In het voorjaar zijn de jonge blaadjes tevens ‘vederzacht’. Zeer smaakvol om in salades te verwerken want ze bevatten zeer veel mineralen. Een andere traditie is het maken van ‘groenkoeken of kruidenkoeken’ in het voorjaar. Een pannenkoek waarin jong blad van voorjaarsplanten is verwerkt. Duizendblad kan perfect dienst doen als één van de ingrediënten in deze lekkernij.

In de tuin heeft deze plant ook heel veel goeds te brengen. Naast het feit dat het een sterke plant is, die met weinig tevreden is, en mooie witte schermbloemen vertoont,  is duizendblad ook een waardplant voor vlinders. Verder kan fijngehakt duizendblad een bijdrage leveren aan composthopen. Hij laat immers toe het materiaal beter en sneller te laten ontbinden. Tenslotte heeft de plant een beschermfunctie naar ongedierte toe. Zo helpt hij om kevers en vliegen af te houden van naburige planten.

In de kruidengeneeskunde kent duizendblad ‘duizend en één’ toepassingen. En dat hadden ze van oudsher al ontdekt. In de middeleeuwen maakte men heel vaak gebruik van de signatuurleer: het uitzicht en de structuur van planten werd geassocieerd met organen of stelsels waarvoor deze plant nuttig zou kunnen zijn. Het zeer fijn vertakte blad van duizendblad lijkt bijzonder op de fijn vertakte bloedvaten en de haarvaten en vandaar de gunstige werking erop.

Je kan duizendblad op diverse manieren gebruiken . Wij geven een aantal voorbeelden.

Vers blad

Verwerken in slaatjes of in gerechten. Of voor het stelpen van het bloed uit kleine wondjes. Ideaal als je op stap bent in de natuur en je hebt je pijn gedaan. Ga op zoek naar duizendblad, wrijf met het blaadje goed op het wondje en hou het een aantal minuutjes tegen de bloedende plek. Je bent snel van de bloeden verlost.

Gedroogd blad 

Geschikt om tisane van te maken of voor het maken van een tinctuur.

De plant heeft ondermeer spijsverteringsbevorderende en mild vochtafdrijvende eigenschappen. Verder is het krampopheffend, onstekingswerend en ontsmettend.

Voor een tisane kan je duizendblad bij voorbeeld combineren met citroenmelisse en kamille. Zeer interessant ter verlichting van buikkrampen en menstruatiekrampen.

Je kan ook een aftreksel maken van duizendblad dat je laat afkoelen en vervolgens uitwendig gebruikt ter ondersteuning van wondheling of op plaatsen om de bloedsomloop te bevorderen. Zeer interessant bij zware benen, spataders, aambeien.

Hydrolaat

Een zeer licht kruidig hydrolaat dat het resultaat is van stoomdestillatie van het bovengronds kruid. Voordeel van het hydrolaat is dat het vervaardigd is van vers plantenmateriaal en zo alle in water oplosbare stoffen bevat samen met een klein deel etherische olie.

Voor inwendig gebruik is dit hydrolaat een goede zachte ontgifter. Het is ontstekingsremmend, bevorderend voor de spijsvertering en heeft een goede werking op de gal. Daarnaast is vochtafdrijvend en reinigend voor de bloedvaten. Verder is het krampstillend en dus ideaal bij buikkrampen of pijnlijke maandstonden.

Voeg 1 theelepel hydrolaat toe aan een glas water of een tas tisane. Herhaal 2 tot 3 keer per dag. Of voeg 2 eetlepels hydrolaat toe aan een liter water en drink verspreid over de dag. Wens je het te gebruiken voor kinderen, dan zeker de dosis halveren of bij zeer jonge kinderen slechts een halve theelepel gebruiken per dag. Dat zal voldoende zijn.

Naar uitwendig gebruik is dit hydrolaat zeer geschikt om de circulatie te bevorderen en een gunstig effect te geven op het veneuze stelsel. Ongemakken zoals zware benen, gevoelige aderwanden of  zwakke bloedsomloop kunnen hiermee verlicht worden. Je kan hiervoor dit hydrolaat sprayen op de gevoelige plaatsen.

Op energetisch vlak is dit een zeer goed hydrolaat voor mensen die gebukt gaan onder melancholie of depressies. Het hydrolaat verdrijft negativiteit en geeft tevens energie.

Verder blijken ook huisdieren dit hydrolaat te appreciëren. Wij sprayen de vacht van onze hond geregeld waardoor die erg mooi en zacht aanvoelt.

De ene lavendel is de andere niet

In de zomermaanden bloeit hij welig : lavendel. Heel veel mensen doen zich ook graag tegoed aan een flesje aromatische etherische olie van deze plant. En dat is geheel terecht want lavendel wordt wel de EHBO van de aromatherapie genoemd. Zo veelzijdig en relatief veilig in gebruik.

Elke etherische olie is zeer geconcentreerd waardoor je ze best niet puur gaat gebruiken en zeker naar inname toe niet op je eentje gaat experimenteren. Niettemin mag lavendel met één druppeltje toch wel bij volwassenen op de pure huid gedaan worden. Bij kinderen, zwangere vrouwen en ouderen is ook hier toch voorzichtigheid geboden.

Heel vaak krijgen wij vragen voor een flesje lavendel. Aan elke klant vragen we dan trouw waarvoor de olie mag dienen. Want jawel, de ene lavendel is de andere niet. In de eerste plaats is lavendel dé olie bij uitstek die je overal wel eens durft te vinden. Wees voorzichtig met flesjes met een etiket op waar enkel ‘lavendel’ op staat.

Een kwaliteitsvolle etherische olie heeft steeds een etiket waarop de Latijnse en Nederlandse naam vermeld staan, het gebruikte deeel van de plant, de afkomst en dan verder een houdbaarheidsdatum. Bij sommige planten speelt ook de groeiplaats (aangeduid door een chemotype) een rol omdat al naargelang waar de plant groeit de inhoudsstoffen toch wel significant kunnen verschillen en dan ook de toepassingsgebieden verschillend kunnen zijn.

Lavendel etherische olie is er ook eentje waar heel veel verschillen in zijn. We zetten ze graag eventjes op een rijtje

  • Lavandin. De goedkoopste versie. De gedroogde bloemen zijn echt wel twee keer zo goedkoop dan die van de echte lavendel. Begoed je dus ook hier voor bedrog. En dat geldt dus ook naar de etherische olie toe. Lavandin olie is afkomstig van de plant ‘Lavandula hybrida’. Zoals de naam het al verraadt, is dit een hybride plant. Vaak een kruising tussen de echte lavendel (Lavandula angustifolia) en spijklavendel (Lavandula latifolia). De planten worden via stekken vermeerderd omdat de plant geen vruchtbaar zaad heeft opleverd. Zelfs in de lavandins heb je nog verschillen. De geur is kruidiger, scherper, minder verfijnd dan lavendel. Omwille van de prijs is dit ook de beste om in huishoudproducten te gebruiken. De eigenschappen van de olie zijn redelijk gelijklopend met echte lavendel. Al is deze minder rustgevend en sterker naar krampstillende werking. Meer geschikt dus in massage olie voor de spieren.  Deze olie heeft een prijs rond de 4 €.
  • Spijklavendel. Etherische olie gewonnen uit de plant Lavandula latifolia. De bloemen zijn grijsblauw van kleur. Deze olie is het sterktst naar ontstekingen toe en is het sterkst antibacterieel en antiviraal. Bovendien ook iets krachtiger naar immunostimolans. Deze olie zit qua prijs tussen lavandin en echte lavendel in.
  • Echte lavendel. Dit is zonder meer de duurste soort van allemaal en de prijzen lopen nog op al naargelang de groeiplaats (hoogte) van het gebruikte plantenmateriaal. De geur is meer zoet, kruidig met echt bloemige ondertoon. En deze olie is dé olie bij uitstek naar rustgevendheid. Deze olie is zondermeer het prijzigst en dan zijn er zelfs nog verschillen al naargelang de hoogte waarop de plant groeit. Zo kan de prijs hiervan oplopen tot rond de 20 € of meer.

Conclusie: alle kwaliteitsvolle lavendel oliën (deze met correcte etikettering) gekocht bij een betrouwbare bron zijn steeds goed. Allen hebben ze eigenschappen rustgevend te zijn, wondhelend en ontsmettend. Echter, toch is het raadzaam om je specifieke doelstelling goed te bepalen omdat je zo een heel gerichte keuze kan maken naar werking en ook naar prijs.

Dovenetel (Lamium)

Wanneer je nog op zoek bent naar een mooie bodembedekker in de tuin dan heb je hem nu gevonden. Lamium oftewel dovenetel. Het geslacht maakt deel uit van de lipbloemfamilie, wat je zeer duidelijk kan zien aan de fijne bloemetjes. Er maken zowel éénjarigen als vaste planten deel uit van dit geslacht.

De gewone witte dovenetel (lamium album) is de meest verspreide in Europa en vinden we op diverse plaatsen terug in het wild. Het blad lijkt zeer sterk op dat van brandnetel met dat verschil dat het geen mierenzuur bevat en dus niet prikt. De naam dovenetel is daarvan afkomstig:  de netel is doof, hij brandt dus niet. Andere varianten die we in het wild terugvinden zijn de gele dovenetel (Lamium Galeobdolon) en de paarse dovenetel (Lamium purpureum). Deze laatste komt tevens spontaan te voorschijn in de tuin.

Volgens de Griekse mythologie is Lamium album  eigenlijk het symbool van ontrouw van Zeus. Hij zou Hera bedrogen hebben met Lamia en uit wraak heeft Hera beide veranderd in een dove netel.

Het plantje is niet veeleisend en heeft een lange bloeitijd : van april tot oktober. Het zaad van de plant wordt door mieren verspreid dankzij het mierenbroodje. Dat is een zeer zoet deeltje aan het zaadje dat mieren aantrekt waardoor ze het verder gaan verplaatsen. Zij doen zich tegoed aan de zoete lekkernij zonder dat het zaadje hierdoor aangetast wordt. Het heeft wel van de kracht van de mieren gebruik gemaakt om zich te verplaatsen om zo weer op een ander plekje te kunnen groeien. De samenwerking in de natuur is toch echt wel mooi.

Het blad en de bloemetjes van alle soorten zijn eetbaar. Ze zijn bijzonder rijk aan mineralen. De bladeren smaken lichtjes bitter, de bloemen daarentegen zoet door de aanwezige nectar. Je kan ze verwerken in slaatjes of een tisane trekken van de blaadjes. Het is trouwens één van de weinige planten waarvan het blad niet verandert van smaak eens de plant in bloei staat, je kan dus blijven oogsten. Voor slaatjes is het jonge blad te verkiezen. Voor in een wokschotel of soep kan het wat ouder blad ook dienst doen.

In de kruidengeneeskunde wordt deze plant inwendig gebruikt ter verlichting van vrouwenkwalen. Het is tevens inzetbaar bij darmlast of ter ondersteuning van de luchtwegen.  Uitwendig kan je er een maceraat van maken of een extract om hiermee dan een zalf of crème te maken die vooral pijnstillend werkt.

Ik vind het plantje ook gewoon decoratief in de tuin. Ik heb de gewone paarse variant staan, maar tevens een aantal andere mooie cultivars:  Lamium maculatum “white nancy” en Lamium maculatum “beacon silver”. Beide zijn vaste planten met een zacht zilverbont blaadje. Ze woekeren niet en bloeien van april tot juli. Zeer goed winterhard.

Ben je toch nog op zoek naar een andere bodembedekker? Wel eigenlijk hebben heel wat planten de eigenschap om de bodem te bedekken. We denken vooral aan lage kruipende planten maar lavendel of kruiden zoals dragon zullen tevens de bodem in een mum van tijd verbergen. Zoek je toch iets lager bij de grond dan vind ik volgende planten ook bijzonder mooi en waardevol: lievevrouwebedstro (Gallium odoratum), kruipend zenegroen (Ajuga reptans) of vrouwemantel (Alchemilla vulgaris of mollis). De eerste is een echte schaduwplant en verdraagt moeilijk zon. De anderen kunnen dat wel aan.

 

Valkruid (Arnica montana)

Valkruid, ook wel Bergweegbree of Wolverlei genoemd, is een plant uit de composietenfamilie.  Zoals de Latijnse naam doet vermoeden hebben we hier te maken met een bergplant.  De plant komt van nature veel voor in Noord en Midden Europees berglandschap zoals de Alpen, Pyreneeën en Vogezen. Verder vinden we hem ook nog terug in Zuid Scandinavië, in Siberië en in West Azië. De plant doet het bijzonder goed op verstoorde grond, bij voorbeeld op grond die na een brand extra voedingsstoffen bevat.

De naam Valkruid verwijst naar het feit dat deze plant bijzonder heilzaam is om kneuzingen te behandelen, hetgeen kan opgelopen worden na een val. Het zijn vooral de bloemen die hiervoor gebruikt worden. Ze worden geoogst in de zomerperiode en dan zeer snel gedroogd.

De eerste beschrijving van de interessante werking van de plant dateert van de middeleeuwen.   In Oostenrijk en Duitsland is de plant sinds de 16de eeuw zeer populair geworden voor de behandeling  van verstuikingen. Ook het dierenrijk getuigt hiervan. Zo stelden schaapsherders vast dat schapen die zich bezeerd hadden op blaadjes van Arnica knabbelden. Verder werd de plant door Goethe gebruikt omwille van het gunstige effect bij hartkramp. In Noord Amerika gebruikte een bepaalde stam Indianen de wortel om rugpijn te verzachten.

Vandaag de dag is Arnica een een beetje een omstreden kruid. De plant bevat namelijk de bitterstof helenaline. Deze stof, samen met nog een aantal andere inhoudsstoffen uit de plant,  remt ontstekingsreacties die optreden na een kneuzing, een bloeduitstorting of die ook typisch voorkomen bij reuma aandoeningen. Helenaline is echter giftig bij inwendig gebruikt indien het niet voldoende verdund is. Enkel homeopatische verdunningen onder de vorm van gestandaardiseerde producten mogen nog inwendig ingenomen worden.  Ga dus zelf niet aan de slag met hiervan een tinctuur in te nemen of een kopje tisane te zetten van deze plant! 

Uitwendig gebruik is wel toegestaan ter verzorging van bloeduitstortingen, kneuzingen en ter verzachting van reumatische pijnen, spierontstekingen en peesontstekingen. Gebruik een zalf of maceraat van arnica enkel op een niet geschaafde huid. Bij open wonden gebruik je het niet.  Verder ook niet gebruiken bij kinderen onder de 2 jaar en bij zwangere vrouwen en bij mensen die een allergie hebben voor planten uit de composietenfamilie.

Om een maceraat te maken gebruik je  1 deel gedroogde bloemen op 5 delen plantaardige olie. Doorgaans wordt dit gemaakt met olijfolie. Ik neem steeds een combinatie van olijfolie en zoete amandelolie. Doe alles in een glazen pot en laat het geheel trekken gedurende 4 weken. Je zal merken dat de olie sterk in het plantenmateriaal dringt. Je moet dus na 4 weken de plantenpulp goed uitpersen en evt nog eens filteren.Op die manier bekom je een onverdund maceraat.

Voor verder gebruik kan je met deze olie ofwel een zalf of crème maken of je maakt er een massage olie mee. Hiervoor is het ook aangewezen om steeds 50% zuiver arnica maceraat te gebruiken en 50% plantaardige olie zoals zoete amandel- of druivenpitolie . Op die manier kan je toepassing ook voor gevoelige huid gebruikt worden.

Verder kan je uiteraard nog geschikte etherische olie toevoegen voor een extra helend effect. De etherische olie van strobloem is de olie bij uitstek voor de behandeling van kneuzingen. Samen met de etherische olie van eucalyptus citroen heb je een zeer krachtig middel ter verzachting van pijn bij tenniselleboog.