Pompoen
Pompoen is een groepering van diverse vruchten in uiteenlopende vormen en kleuren die luistert naar de Latijnse naam Curcubita. Alle vruchten maken deel uit van de komkommerfamilie (Curcubitaceae).
De naam pompoen komt van het Griekse ‘pepon’ dat ‘grote meloen’ betekent.
De vruchten groeien aan éénjarige,rankende planten. Laat je deze over de grond kruipen dan kan de welige bloeier best wat plaats gebruiken. Beschik je over minder ruimte, dan kan je de ranken van deze klimplant leiden, bijvoorbeeld langs een rek. Bij voldoende steun zullen de vruchten niet afsterven en het heeft ook een bijzonder mooi zicht.
Het gewas zou onze streken bereikt hebben in de 15de eeuw en werd aanvankelijk eerst in Zuid-Europa in de keuken gebruikt. In het Noorden deden ze toen eerder dienst als sierobject. In diezelfde periode verspreidde het gewas en de zaden zich welig over de Verenigde Staten. Hoezeer de plant haar sterke verspreiding kende in de Nieuwe Wereld blijkt hij eigenlijk al te de dateren van duizenden jaren geleden. Er zijn bewijzen gevonden van pompoenteelt in Mexico en Equador van meer dan 9000 jaar v.Chr. Vandaag de dag is China de koploper wat het telen van het gewas betreft.
RASSEN
De voornaamste soorten pompoen die in onze moestuinen voorkomen zijn de volgende:
- Curcubita maxima: hiertoe behoren de reuzepompoenen en de hokkaido pompoenen
- Curcubita pepo: butternut of flespompoen
- Curcubita Moschita: patisson, sierpompoen en jawel ook de courgette
De lekkerste eetbare varianten zijn eigenlijk de kleinere soorten. Ze bevatten minder water en ook meer voedingsstoffen. Een voorbeeld van zo’n variant is de hokkaido pompoen. De kleinere soorten bewaren bovendien beter.
De pompoen kent naast eetbare soorten ook varianten die uitsluitend gebruikt worden voor de sierteelt. Ben je niet zeker van je stuk of jouw vrucht voor de keuken bestemd is, dan kan je best de pompoen even doormidden snijden. Zit er geen vruchtvlees in, dan ben je zeker dat jouw exemplaar een sierkalebas is. Zit er toch enig vruchtvlees in maar smaakt dit bitter na het koken, dan mag je ook zeker zijn dat deze pompoen niet voor culinaire doeleinden bestemd is. Een eetbare variant smaakt steeds lekker, licht zoet.
TELEN
Je kan pompoenen zeer makkelijk telen. Je vertrekt eigenlijk van zaad uit de vruchten. Omdat de plant niet van vorst houdt, kan je pas in de tuin beginnen vanaf half mei. Om voorsprong te nemen, kan je reeds starten met de zaailingen op de kweken in potjes om vervolgens de jonge exemplaren te planten op een zonnige, goed gedraineerde plek in de tuin. Rond half augustus zullen de planten meer water en voedingsstoffen aantrekken en vanaf dan sterk groeien. De oogst kan starten rond eind september-begin oktober. Je herkent een rijpe vrucht aan het steeltje dat er dor en bruin uitziet. Een vrucht met groene steel is nog niet klaar om te oogsten. Haal ze binnen voor de eerste vorst start.
Weet dat pompoenplanten zeer veel bezocht worden door bijen en hommels die stuifmeel van andere rassen kunnen meebrengen. Hierdoor onstaat verbastering en kan het zijn dat je niet dezelfde pompoensoort bekomt bij een volgende teelt.
VERWERKING
Van een eetbare variant kan je zowat alles nuttigen. De bloemen zelf zijn eetbaar maar dan houdt je geen vrucht meer over.
De vrucht is het meest gekend om culinair te verwerken. Zowel het vruchtvlees als de schil kan genuttigd worden. We kennen de klassieke pompoensoep maar je kan de vrucht ook in parten snijden en grillen in de oven, je kan er puree van maken die dan ook zelfs verder kan verwerkt worden in gebak. Zelfs confituur van pompoen in combinatie met bij voorbeeld appel (rijk aan pectine) behoort tot de mogelijkheden.
De zaden zijn ook een delicatesse. Je kan zelf zaden uit een verse vrucht halen en laten drogen. Vervolgens kan je beslissen om ze al dan niet te pellen. Na het verwijderen van het vlies zie je de groene pitten verschijnen.
Gepeld smaken ze het lekkerst.Dit is de variant die je kant en klaar in de winkels ziet. Daarnaast worden de zaden ook geperst tot een zeer waardevolle olie die rijk is aan omega 6 en omega 9 vetzuren. Ideaal voor zowel inwendig (best koud of te verwarmen tot een temperatuur van zo’n 100 graden) als uitwendig gebruik. Zo kan je met de olie de huid instrijken om de huid beter te hydrateren en te versoepelen.
HALLOWEEN
De laatste jaren zie je ook bij ons tegen eind oktober veel pompoenen met uitgekerfde gezichten in het straatbeeld verschijnen. Volgens de traditie hoort hier ook een kaars in waardoor het geheel een ‘Jack’-o-latern’ vormt.
Dit verwijst naar de legende van een Ierse dronkelap Jack die op een avond op de lappen ging met de duivel. Jack was bijzonder gierig en wilde dat de duivel de rekening zou betalen. Hij slaagde er in om de duivel steeds te slim af te zijn zodat die hem levenslang zou met rust laten. Hierdoor was Jack nadat hij stierf niet toegelaten tot de hemel want hij had ommegang met de duivel gehad. Hij kon echter ook niet terecht in de hel want hij had gevraagd aan de duivel hem met rust te laten. Met als gevolg dat Jack gedoemd was eeuwig rond te zwerven. Als hulpmiddel gooide de duivel hem een brandend kooltje toe voor wat licht in de duisternis. Jack stopte ‘de verlichting’ in een knol die hij aan het eten was, en zwierf voortaan verder, met zijn eigen gemaakte lantaarn.
Aanvankelijk beelde men het verhaal uit door gezichten uit te hollen uit knollen, die later vervangen werden door pompoenen omwille van de overvloedige oogst van deze vruchten en omdat het uitkerven van het gezicht veel makkelijker verliep dan in een knol of raap.
Halloween of ‘All Hallows Eve'(Allerheiligenavond) is eigenlijk oudejaarsavond uit de Keltische traditie. Op 1 november start het nieuwe jaar bij de Kelten. Het was ook de tijd voor een moment van rust, want alle oogst was binnen en de zaden voor het volgende jaar lagen klaar. Men geloofde dat op 31 oktober de zielen van alle overledenen van het jaar dan naar de hemel zouden gaan . Voor deze tocht zouden ze nog proberen om een levend lichaam in te nemen voor het komende jaar. Om zich te behoeden van boze geesten, droegen de Kelten maskers en plaatsten ze angstwekkende gezicht gekerfd uit pompoenen als afweermiddel.
Halloween kende vooral opmars in de Verenigde Staten vanaf de 19de eeuw bij de intocht van talrijke Schotse en Ierse immigranten. Vanaf de 20ste eeuw was het feest nog voornamelijk een verkleedfeest voor kinderen met in het straatbeeld vele ‘Jack’-o-laterns’ die voor verlichting zorgden op hun tocht om snoepgoed te verkrijgen.
Bronvermelding
Handboek ecologisch tuinieren – Velt
Van abrikozenpit tot zonnebloemolie – Geert Devlieghere
Website velt.be
Website mergenmetz.nl
Website history.com
